รายละเอียด “ถ้ำน้ำวังศรีธรรมโศกราช” เป็นแหล่งประวัติศาสตร์ที่สำคัญของจังหวัดนครศรีธรรมราช เนื่องจากมีการค้นพบวัตถุโบราณภายในถ้ำเป็นจำนวนมาก นอกจากนี้ยังมีหินงอกหินย้อยที่สวยงาม และด้านในของถ้ำก็ยังมีน้ำตกอยู่ภายในอีกด้วย วัตถุโบราณที่ค้นพบภายในถ้ำ บางส่วนถูกจัดแสดงไว้ที่พิพิธภัณฑ์ตำบลขุนทะเล ใกล้กับศาลาตาขุนพล หรืออนุสาวรีย์หมื่นไกรพลขันธ์ (ตาขุนพล) แม่ทัพของพระเจ้าศรีธรรมาโศกราช โดยศาลาแห่งนี้ตั้งอยู่ไม่ห่างจากทางเข้าถ้ำน้ำวังศรีธรรมโศกราชมากนัก ลักษณะเด่น ถ้ำแห่งนี้มีความลึก 4,444 เมตร ซึ่งบริเวณทางเข้านั้นจะเป็นบันไดเดินขึ้นไปสู่ปากถ้ำ จากนั้นก็ต้องเดินลงสู่ภายในถ้ำ ในช่วงแรกจะมีสะพานเหล็กที่สร้างไว้ให้นักท่องเที่ยวได้เดินเข้าไปชมหินงอกหินย้อยที่สวยงามระยิบระยับเมื่อต้องแสงไฟ ภายนอกถ้ำมีสายน้ำไหลสามารถเล่นได้ ประวัติ ซึ่งสันนิษฐานว่าชาวโปรตุเกสที่เข้ามาติดต่อค้าขายในกรุงศรีอยุธยาเป็นผู้เรียกก่อน โดยเพี้ยนมาจากคำว่า“นคร” ส่วนชื่อ “นครศรีธรรมราช” นั้น มาจากพระนามของกษัตริย์ผู้ครองนครในอดีต มีพระนามว่า “พระเจ้าศรีธรรมาโศกราช” (ราชวงศ์ศรีธรรมาโศกราช) ซึ่งชื่อนครศรีธรรมราชนั้น มีความหมายว่า “นครอันเป็นสง่าแห่งพระราชาผู้ทรงธรรม” หรือ “เมืองแห่งพุทธธรรมของพระราชาผู้ยิ่งใหญ่” “พระเจ้าศรีธรรมาโศกราช” ทรงสร้างเมืองตามพรลิงก์ขึ้นบริเวณหาดทรายแก้ว (ในพื้นที่ จ.นครศรีธรรมราช ในปัจจุบัน) และในพื้นที่เดียวกันนี้เองก็ทรงสร้างพระบรมธาตุเจดีย์ขึ้นด้วย แต่ในขณะที่สร้างพระบรมธาตุเจดีย์ยังไม่แล้วเสร็จ ได้เกิดโรคห่าขึ้นในเมือง พระเจ้าศรีธรรมาโศกราชจึงอพยพชาวเมืองและไพร่พลหนีไปอยู่บนเขาวังชั่วคราว (เขาวัง อ.ร่อนพิบูลย์ จ.นครศรีธรรมราช) ระหว่างที่อพยพไปอยู่ที่เขาวัง พระเจ้าศรีธรรมาโศกราชทรงสำรวจพื้นที่บริเวณโดยรอบ แล้วพบว่าบริเวณเขาวังนี้คือแหล่งต้นน้ำขนาดใหญ่ และกลายมาเป็นลำคลองหล่อเลี้ยงพื้นที่ราบด้านล่าง แต่น้ำจากเขาวังนี้ไม่ได้ไหลลงสู่พื้นราบโดยตรง แต่กลับไหลเข้าไปสู่ถ้ำใต้ภูเขา จึงได้นำทหารเข้าไปสำรวจพื้นที่ถ้ำแห่งนั้น ปัจจุบัน ถ้ำใต้ภูเขาแห่งนั้นมีชื่อเรียกว่า “ถ้ำน้ำวังศรีธรรมโศกราช” ซึ่งเป็นสถานที่ท่องเที่ยวแห่งใหม่ที่เพิ่งเปิดให้นักท่องเที่ยวเข้าไปเยี่ยมชมได้ไม่นาน